Διαταραχές Λήψης Τροφής (Μέρος Α')
Με αφορμή το προηγούμενό μου άρθρο και την αυξανόμενη τάση, ιδιαίτερα των νέων κοριτσιών, να βελτιώσουν το σώμα τους με βάση τα πρότυπα που προβάλλονται από τα ΜΜΕ, θέλω να εστιάσουμε στις διαταραχές που δημιουργούνται όταν προσπαθούμε με ανορθόδοξες μεθόδους να μειώσουμε το σωματικό μας βάρος και λίπος. Φαντάζομαι ότι είναι ένα θέμα που μας ενδιαφέρει όλους και κυρίες όλες όσες ασχολούμαστε με τον χορό και προσέχουμε το βάρος μας.
Στο σημερινό άρθρο λοιπόν, θα ασχοληθούμε με το φαινόμενο που ονομάζεται «Διαταραχές Λήψης Τροφής» (“Eating Disorders”). Ο όρος αυτός περιλαμβάνει κυρίως την ψυχογενή ανορεξία (anorexia nervosa) και την ψυχογενή βουλιμία (bulimia nervosa). Τελευταία όμως έχουν προστεθεί η ανεξέλεγκτη υπερφαγία (binge eating disorder) και η νέα διαταραχή που ονομάζεται ορθορεξία (orthorexia). Το θέμα αυτό είναι τεράστιο και δυστυχώς πολύ σοβαρό και η ανάλυσή του είναι πέρα από τους σκοπούς αυτού του άρθρου. Ο σκοπός είναι να μάθουμε λίγα πράγματα για τις διαταραχές αυτές, τα συμπτώματά τους και την αντιμετώπισή τους (επιγραμματικά). Θέλει ιδιαίτερη προσοχή στην προσέγγισή μας σε άτομα που αναγνωρίζουμε κάποια από τις παραπάνω διαταραχές, ιδιαίτερα αν δεν είμαστε ειδικοί επιστήμονες.
Ας δούμε όμως, συνοπτικά, ποιες είναι αυτές οι διαταραχές.
Ψυχογενής ανορεξία (anorexia nervosa)
Στην ουσία, ο όρος είναι αποπροσανατολιστικός, καθώς οι πάσχοντες έχουν φυσιολογική όρεξη, την οποία όμως συνειδητά ελέγχουν επίμονα και περιοριστικά, δίνοντας στη συνήθεια αυτή διαστάσεις ψυχογενούς φαινομένου.
Οι τρόποι εκδήλωσης αυτού του συνδρόμου μας επιτρέπει να διακρίνουμε την ανορεξία σε δύο τύπους, στον περιοριστικό και στον υπερφαγικό – καθαρτικό. Κατά τον πρώτο, το άτομο επιτυγχάνει την απώλεια βάρους με την σπασμωδική και αντιδραστική αυτεπιβολή αυστηρής δίαιτας (ή/ και πλήρους νηστείας) και έντονης άσκησης. Στον δεύτερο και πιο παρεμβατικό για την φυσιολογική διατροφική συνήθεια τρόπο, η απώλεια βάρους επιτυγχάνεται με αυτοπρόκληση εμετού, με λήψη καθαρτικών, διουρητικών ή ενεμάτων ύστερα από υπερφαγικό ή μη επεισόδιο.
• Διαγνωστικά Κριτήρια (με βάση τα διεθνή κριτήρια κατά DSM-IV):
o Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματος πάνω από ένα ελάχιστο φυσιολογικό βάρος για την ηλικία και το ύψος του.
o Έντονος φόβος του ατόμου μήπως πάρει βάρος ή γίνει παχύ, ακόμα και όταν το βάρος του είναι χαμηλότερο του φυσιολογικού.
o Διαταραχή στην εικόνα σώματος, δηλαδή στον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται το βάρος ή το σχήμα του σώματός του. Αδικαιολόγητη επιρροή του σωματικού βάρους ή του σχήματος στην αυτοεκτίμηση του ατόμου καθώς επίσης και άρνηση της σοβαρότητας του παρόντος χαμηλού σωματικού βάρους.
o Σε γυναίκες, αμηνόρροια, δηλαδή απουσία τουλάχιστον τριών διαδοχικών εμμηνορρυσίων μετά την έναρξη της περιόδου.
• Αιτιολογία:
Δυστυχώς, η ανορεξία είναι μια πολυπαραγοντική διαταραχή που οφείλεται σε ψυχολογικούς, βιολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Οι ψυχολογικές θεωρίες υποστηρίζουν πως η ανορεξία εκφράζει μία φοβική στάση του ατόμου απέναντι στην τροφή, εξαιτίας της σεξουαλικής έντασης, κυρίως στην εφηβική ηλικία. Οπότε το άτομο ασυνείδητα θεωρεί ότι με την άρνηση της τροφής μπορεί να αναστείλει και οποιαδήποτε σεξουαλική ορμή. Η απαρέσκεια του σώματος, η τελειοθηρία, η βουλιμία, ο φόβος ωρίμανσης, η δυσπιστία στις διαπροσωπικές σχέσεις και η αδυναμία αναγνώρισης πείνας και κορεσμού μπορούν να προδιαθέσουν ένα άτομο στο να γίνει ανορεκτικό. Κατά μεγάλο όμως ποσοστό και ως στίγμα της εποχής η ανορεξία οφείλεται στη συνεχή πίεση και προβολή για ένα αδύνατο και καλλίγραμμο σώμα, στην έμφαση που δίνεται στην ομορφιά, καθώς και στην υπερβολική ενασχόληση με την εξωτερική εικόνα ως άμεση ή έμμεση κοινωνική επιταγή.
• Ενδείξεις ύπαρξης ανορεξίας:
o Υπερβολική ενασχόληση με δίαιτες αδυνατίσματος.
o Δυσαρέσκεια προς το βάρος και σχήμα σώματος.
o Υπερβολικά έντονη άσκηση, πέρα από ένα ορθολογικό πρόγραμμα προπονήσεων.
o Ενοχές μετά το φαγητό.
o Αμηνορρυσία ή διαταραχές στον έμμηνο κύκλο.
o Κόπωση και μυϊκή ατονία.
o Αγχώδης ή τυπολατρική συμπεριφορά κατά την ώρα των γευμάτων.
o Κατάθλιψη και συνεχείς ψυχολογικές μεταπτώσεις (αμφιθυμία).
o Αδύναμα νύχια και μαλλιά.
o Υπόταση και ζαλάδες.
o Άρνηση να αποκτήσει κανείς φυσιολογικό βάρος, ακόμα και αν ζυγίζει λιγότερο κατά 15% ή και περισσότερο του φυσιολογικού.
• Αντιμετώπιση:
Το πιο βασικό στοιχείο για την επιτυχία της θεραπείας της ανορεξίας, αλλά και οποιασδήποτε διαταραχής, είναι η αποδοχή του προβλήματος.
Εφόσον πρόκειται για διαταραχή με πολυπαραγοντικά αίτια, η αντιμετώπιση θεραπευτικά θα πρέπει να περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του ασθενούς. Η θεραπευτική παρέμβαση στοχεύει κατά πρώτον λόγο στην αποκατάσταση του φυσιολογικού βάρους και στην επαναφορά φυσιολογικών διαιτητικών συνηθειών, έτσι ώστε να αποφευχθούν οι βιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της ασιτίας. Δεν επιτρέπεται να συμβιβαστεί ο διαιτολόγος με τις παθολογικές πεποιθήσεις και στάσεις του ασθενούς απέναντι στις τροφές καθώς επίσης απαγορεύεται να γίνει «παζάρεμα» των στόχων της θεραπείας. Οι υποτιθέμενες γνώσεις των ανορεκτικών είναι επιλεκτικές, προερχόμενες από αμφίβολες πηγές, συνήθως ακραίες και λαθεμένες.
Παράλληλα, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τα υποκείμενα ψυχολογικά, γνωσιακά, συμπεριφοριστικά, οικογενειακά και κοινωνικά προβλήματα, προκειμένου να αποφευχθεί η υποτροπή και να αντιμετωπιστεί η πραγματική αιτία του προβλήματος. Σημαντικά βοηθάει η γνωστική ψυχοθεραπεία, συμβάλλοντας στη διόρθωση των λαθεμένων αντιλήψεων των ασθενών για τις ανάγκες, τα αισθήματα και την ικανότητάς τους να ελέγξουν την καθημερινότητα και τα προβλήματά τους. Για τους παραπάνω λόγους διαφαίνεται η σημασία της πλήρους σύνθεσης της θεραπευτικής ομάδας, η οποία πρέπει να αποτελείται από τον γιατρό, τον επιστήμονα ψυχολόγο και τον κλινικό διαιτολόγο.
Το άρθρο δημοσιεύεται και στο dancenews.gr (Πατήστε εδώ για να διαβάσετε το άρθρο)
Στο σημερινό άρθρο λοιπόν, θα ασχοληθούμε με το φαινόμενο που ονομάζεται «Διαταραχές Λήψης Τροφής» (“Eating Disorders”). Ο όρος αυτός περιλαμβάνει κυρίως την ψυχογενή ανορεξία (anorexia nervosa) και την ψυχογενή βουλιμία (bulimia nervosa). Τελευταία όμως έχουν προστεθεί η ανεξέλεγκτη υπερφαγία (binge eating disorder) και η νέα διαταραχή που ονομάζεται ορθορεξία (orthorexia). Το θέμα αυτό είναι τεράστιο και δυστυχώς πολύ σοβαρό και η ανάλυσή του είναι πέρα από τους σκοπούς αυτού του άρθρου. Ο σκοπός είναι να μάθουμε λίγα πράγματα για τις διαταραχές αυτές, τα συμπτώματά τους και την αντιμετώπισή τους (επιγραμματικά). Θέλει ιδιαίτερη προσοχή στην προσέγγισή μας σε άτομα που αναγνωρίζουμε κάποια από τις παραπάνω διαταραχές, ιδιαίτερα αν δεν είμαστε ειδικοί επιστήμονες.
Ας δούμε όμως, συνοπτικά, ποιες είναι αυτές οι διαταραχές.
Ψυχογενής ανορεξία (anorexia nervosa)
Στην ουσία, ο όρος είναι αποπροσανατολιστικός, καθώς οι πάσχοντες έχουν φυσιολογική όρεξη, την οποία όμως συνειδητά ελέγχουν επίμονα και περιοριστικά, δίνοντας στη συνήθεια αυτή διαστάσεις ψυχογενούς φαινομένου.Οι τρόποι εκδήλωσης αυτού του συνδρόμου μας επιτρέπει να διακρίνουμε την ανορεξία σε δύο τύπους, στον περιοριστικό και στον υπερφαγικό – καθαρτικό. Κατά τον πρώτο, το άτομο επιτυγχάνει την απώλεια βάρους με την σπασμωδική και αντιδραστική αυτεπιβολή αυστηρής δίαιτας (ή/ και πλήρους νηστείας) και έντονης άσκησης. Στον δεύτερο και πιο παρεμβατικό για την φυσιολογική διατροφική συνήθεια τρόπο, η απώλεια βάρους επιτυγχάνεται με αυτοπρόκληση εμετού, με λήψη καθαρτικών, διουρητικών ή ενεμάτων ύστερα από υπερφαγικό ή μη επεισόδιο.
• Διαγνωστικά Κριτήρια (με βάση τα διεθνή κριτήρια κατά DSM-IV):
o Άρνηση του ατόμου να διατηρήσει το βάρος του σώματος πάνω από ένα ελάχιστο φυσιολογικό βάρος για την ηλικία και το ύψος του.
o Έντονος φόβος του ατόμου μήπως πάρει βάρος ή γίνει παχύ, ακόμα και όταν το βάρος του είναι χαμηλότερο του φυσιολογικού.
o Διαταραχή στην εικόνα σώματος, δηλαδή στον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται το βάρος ή το σχήμα του σώματός του. Αδικαιολόγητη επιρροή του σωματικού βάρους ή του σχήματος στην αυτοεκτίμηση του ατόμου καθώς επίσης και άρνηση της σοβαρότητας του παρόντος χαμηλού σωματικού βάρους.
o Σε γυναίκες, αμηνόρροια, δηλαδή απουσία τουλάχιστον τριών διαδοχικών εμμηνορρυσίων μετά την έναρξη της περιόδου.
• Αιτιολογία:
Δυστυχώς, η ανορεξία είναι μια πολυπαραγοντική διαταραχή που οφείλεται σε ψυχολογικούς, βιολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Οι ψυχολογικές θεωρίες υποστηρίζουν πως η ανορεξία εκφράζει μία φοβική στάση του ατόμου απέναντι στην τροφή, εξαιτίας της σεξουαλικής έντασης, κυρίως στην εφηβική ηλικία. Οπότε το άτομο ασυνείδητα θεωρεί ότι με την άρνηση της τροφής μπορεί να αναστείλει και οποιαδήποτε σεξουαλική ορμή. Η απαρέσκεια του σώματος, η τελειοθηρία, η βουλιμία, ο φόβος ωρίμανσης, η δυσπιστία στις διαπροσωπικές σχέσεις και η αδυναμία αναγνώρισης πείνας και κορεσμού μπορούν να προδιαθέσουν ένα άτομο στο να γίνει ανορεκτικό. Κατά μεγάλο όμως ποσοστό και ως στίγμα της εποχής η ανορεξία οφείλεται στη συνεχή πίεση και προβολή για ένα αδύνατο και καλλίγραμμο σώμα, στην έμφαση που δίνεται στην ομορφιά, καθώς και στην υπερβολική ενασχόληση με την εξωτερική εικόνα ως άμεση ή έμμεση κοινωνική επιταγή.
• Ενδείξεις ύπαρξης ανορεξίας:
o Υπερβολική ενασχόληση με δίαιτες αδυνατίσματος.
o Δυσαρέσκεια προς το βάρος και σχήμα σώματος.
o Υπερβολικά έντονη άσκηση, πέρα από ένα ορθολογικό πρόγραμμα προπονήσεων.
o Ενοχές μετά το φαγητό.
o Αμηνορρυσία ή διαταραχές στον έμμηνο κύκλο.
o Κόπωση και μυϊκή ατονία.
o Αγχώδης ή τυπολατρική συμπεριφορά κατά την ώρα των γευμάτων.
o Κατάθλιψη και συνεχείς ψυχολογικές μεταπτώσεις (αμφιθυμία).
o Αδύναμα νύχια και μαλλιά.
o Υπόταση και ζαλάδες.
o Άρνηση να αποκτήσει κανείς φυσιολογικό βάρος, ακόμα και αν ζυγίζει λιγότερο κατά 15% ή και περισσότερο του φυσιολογικού.
• Αντιμετώπιση:
Το πιο βασικό στοιχείο για την επιτυχία της θεραπείας της ανορεξίας, αλλά και οποιασδήποτε διαταραχής, είναι η αποδοχή του προβλήματος.
Εφόσον πρόκειται για διαταραχή με πολυπαραγοντικά αίτια, η αντιμετώπιση θεραπευτικά θα πρέπει να περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών του ασθενούς. Η θεραπευτική παρέμβαση στοχεύει κατά πρώτον λόγο στην αποκατάσταση του φυσιολογικού βάρους και στην επαναφορά φυσιολογικών διαιτητικών συνηθειών, έτσι ώστε να αποφευχθούν οι βιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της ασιτίας. Δεν επιτρέπεται να συμβιβαστεί ο διαιτολόγος με τις παθολογικές πεποιθήσεις και στάσεις του ασθενούς απέναντι στις τροφές καθώς επίσης απαγορεύεται να γίνει «παζάρεμα» των στόχων της θεραπείας. Οι υποτιθέμενες γνώσεις των ανορεκτικών είναι επιλεκτικές, προερχόμενες από αμφίβολες πηγές, συνήθως ακραίες και λαθεμένες.
Παράλληλα, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τα υποκείμενα ψυχολογικά, γνωσιακά, συμπεριφοριστικά, οικογενειακά και κοινωνικά προβλήματα, προκειμένου να αποφευχθεί η υποτροπή και να αντιμετωπιστεί η πραγματική αιτία του προβλήματος. Σημαντικά βοηθάει η γνωστική ψυχοθεραπεία, συμβάλλοντας στη διόρθωση των λαθεμένων αντιλήψεων των ασθενών για τις ανάγκες, τα αισθήματα και την ικανότητάς τους να ελέγξουν την καθημερινότητα και τα προβλήματά τους. Για τους παραπάνω λόγους διαφαίνεται η σημασία της πλήρους σύνθεσης της θεραπευτικής ομάδας, η οποία πρέπει να αποτελείται από τον γιατρό, τον επιστήμονα ψυχολόγο και τον κλινικό διαιτολόγο.
Το άρθρο δημοσιεύεται και στο dancenews.gr (Πατήστε εδώ για να διαβάσετε το άρθρο)
Σχόλια