Αποσυνδεθείτε για να επανασυνδεθείτε (Μέρος Α')

Αποσυνδεθείτε για να επανασυνδεθείτε

Μέρος Α': Από τη ματιά του Διαιτολόγου

Παρακολουθώντας τον τελευταίο καιρό κάποιες εκπαιδευτικές ημερίδες για Διαιτολόγους, τόσο στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο όσο και σε άλλους χώρους, δεν μπορώ παρά να μην ανησυχώ για τα αποτελέσματα των ερευνών σχετικά με την ενήλικη και, κυριότερα, την παιδική παχυσαρκία. Για όσους δεν το γνωρίζετε, θα πρέπει να σας πληροφορήσω με κάποια στατιστικά δεδομένα, για να συνειδητοποιήσετε το μέγεθος:

·       Η Ελλάδα είναι η 12^η χώρα παγκοσμίως στην ενήλικη παχυσαρκία και 3^η στην Ευρώπη (άντρες).

·       Η Ελλάδα είναι η 1^η χώρα παγκοσμίως στην παιδική παχυσαρκία, σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας 5-17 ετών (International Association for the Study of Obesity, 2011).

Μελετώντας, λοιπόν, για να γράψω αυτό το άρθρο, διαπιστώνω το μέγεθος της αλλαγής των διατροφικών συνηθειών μας και, ταυτόχρονα, το ρόλο που έχει παίξει η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας τις τελευταίες δεκαετίες στις ζωές μας.

Η τεχνολογία μπορεί να θεωρηθεί ως η εφαρμοσμένη επιστημονική γνώση στα πρακτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα στον κόσμο. Αυτός ο οργασμός νέων επιτευγμάτων, δημιουργιών και τεχνολογικής εξέλιξης που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, έχει και θετικό και αρνητικό αντίκτυπο.

Στα θετικά χαρακτηριστικά της χρήσης της τεχνολογίας είναι ότι έχει ανέβει το βιοτικό επίπεδο της ζωής μας, έχουμε καλύτερη σίτιση, καλύτερη ένδυση και μεγαλύτερη άνεση στον τρόπο ζωής μας. Επίσης, έχει πολύ σημαντικό αντίκτυπο σε όλες τις βασικές πτυχές όλων των πολιτισμών μας, όπως είναι οι νόμοι και οι εφαρμογές τους, στη γλώσσα, την τέχνη, την υγεία, την κινητικότητα, την εκπαίδευση και τη θρησκεία.

Στον αντίποδα, για κάθε θετικό επίτευγμα που γίνεται στον κόσμο της τεχνολογίας, συμβαίνει, σχεδόν ταυτόχρονα, μια δημιουργική καταστροφή. Για παράδειγμα, η τηλεόραση, ο υπολογιστής και τα «έξυπνα» κινητά και tablets, δεσμεύουν τις πιο παραγωγικές ώρες ενός ανθρώπου μέσα στην ημέρα. Σε μια μελέτη που παρουσιάστηκε τον Αύγουστο 2012 (1) και έγινε σε 27 χώρες από το 1988 ως το 2009, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, έδειξε ότι για κάθε 10% αύξηση του ποσού που δαπανά μια χώρα στην ανάπτυξη της τεχνολογίας επικοινωνίας και πληροφοριών, υπάρχει 1% αύξηση στην παχυσαρκία. Επίσης έδειξε ότι κάθε 1% αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που γίνονται σωματικά δραστήριοι, μπορεί να περιορίσει κατά 0,2% την αύξηση της παχυσαρκίας.

Σε πρόσφατες έρευνες που έχουν γίνει σε παιδιά (2,3), έχει μελετηθεί η επίδραση του χρόνου που περνάει το παιδί μπροστά στην οθόνη (τηλεόραση, υπολογιστής κτλ) και της παιδικής παχυσαρκίας. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές εκτιμούν ότι όταν το παιδί καταναλώνει πάνω από 2 ώρες ημερησίως μπροστά σε μια οθόνη, τότε αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος να γίνει υπέρβαρο. Το 2010, μια εκτίμηση που έγινε από το Henry J. Kaiser Family Foundation στην Αμερική, τα παιδιά ηλικίας 8-18 ετών, περνούν πάνω από 7,5 ώρες την ημέρα μπροστά σε υπολογιστή ή τηλεόραση.

Αυτό έχει διττό αποτέλεσμα: από τη μια πλευρά, προφανώς μειώνεται ο χρόνος που αφιερώνουν τα παιδιά στις σωματικές δραστηριότητες. Αυτό, βέβαια, δεν είναι κάτι καινούριο και δεν αποτελεί έκπληξη. Αυτό, όμως, που δημοσιεύθηκε το 2008 στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό “Journal of American Dietetic Association” είναι το θέμα των διαφημίσεων. Το 91% των διαφημίσεων στην παιδική ζώνη του Σαββάτου ήταν για φαγητά και αναψυκτικά, και πιο συγκεκριμένα, διαφημίζονται προϊόντα που είναι φτωχά σε θρεπτικά συστατικά, αυξημένης περιεκτικότητας σε αλάτι και άλλα συντηρητικά και σε προστιθέμενα σάκχαρα.

Μια άλλη σημαντική παράμετρος, είναι οι εργαζόμενοι γονείς. Τα παιδιά των εργαζόμενων γονιών βλέπουν πιο πολύ τηλεόραση και καταναλώνουν περισσότερα επεξεργασμένα φαγητά, ενώ και οι ίδιοι οι ενήλικες τείνουν να έχουν καθιστική ζωή και λιγότερο υγιεινές διατροφικές συνήθειες (4). Η έρευνα δείχνει ότι όσο αυξάνεται το ποσοστό των γυναικών που εργάζονται, τόσο αυξάνεται το ποσοστό της παιδικής παχυσαρκίας. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα το 1988 οι μητέρες που εργάζονταν ήταν στο 37,2% ενώ το 2009 αυτό το ποσοστό έγινε 48,9%.

Οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι μείωσης του χρόνου που περνά το παιδί μπροστά στην οθόνη, όπως αναφέρει μια μελέτη του 2012 (5), είναι:

·       Να ορίζονται συγκεκριμένες ώρες (και συνθήκες) τηλεθέασης και ενασχόλησης με τον υπολογιστή/ tablet.

·       Να γίνεται χρήση ηλεκτρονικών συσκευών ελέγχου από τους γονείς.

·       Να γίνεται Συμβουλευτική πάνω στο θέμα, τόσο σε γονείς όσο και σε παιδιά.

·       Να υπάρχει ουσιαστική ενασχόληση των γονέων με τα παιδιά τους, αφιερώνοντάς τους ποιοτικό χρόνο εκτός τηλεόρασης και ηλεκτρονικών παιχνιδιών.

Αναφορές:

1. Chatterjee A., DeVol R. Waistlines of the World. The Effect of Information and Communications Technology on Obesity, August 2012.
2. Maher C. et al (Nov. 2012). Screen time is more strongly associated than physical activity with overweight and obesity in 9- to 16-year-old Australians, Acta Paediatrica, Volume 101, Issue 11, p. 1170–1174.
3. Rideout V. et al (Jan. 2010). GENERATION M² Media in the Lives of 8- to 18-Year-Olds, A Kaiser Family Foundation Study
4. The Oxford Handbook of the Social Science of Obesity, ed. John Cawley (2011). New York: Oxford University Press, pp 313-328.
5. Schmidt M.E. et al (2012). Systematic Review of Effective Strategies for Reducing Screen Time Among Young Children, Obesity (2012) 20, 1338–1354. doi:10.1038/oby.2011.348.