Νευροεπιστήμες, Συναισθήματα & Διατροφή

Λατρεύω τις Νευροεπιστήμες! Κάποτε κάναμε υποθέσεις για το τι μπορεί, ίσως, να συνέβαινε μέσα στον οργανισμό μας, τι γίνεται που επηρεάζει τη διάθεσή μας «από τη μια στιγμή στην άλλη» και πώς επιδρούν οι διάφοροι εξωτερικοί παράγοντες στην ψυχολογία μας. Πολλές φορές, βλέπαμε μια συμπεριφορά σε ένα άτομο και προσπαθούσαμε να αλλάξουμε τη συμπεριφορά, ενώ αυτή είναι απλά ένα αποτέλεσμα μιας περίπλοκης χημικής διεργασίας που συνέβαινε μέσα στον οργανισμό μας, χωρίς καν να είμαστε συνειδητοί σε αυτό. 

Όσοι διαιτολόγοι εκπαιδευτήκαμε πριν μερικά χρόνια σε τεχνικές Τροποποίησης Συμπεριφοράς, διαπιστώναμε στην πορεία ότι ναι μεν οι συμβουλές μας ήταν εξαιρετικές και οι πελάτες μας είχαν ένα θετικό αποτέλεσμα για κάποιο χρονικό διάστημα, όσο όμως δεν άλλαζαν οι συνήθειες ή οι επιδράσεις από το άμεσο περιβάλλον (οικογενειακό, προσωπικό, επαγγελματικό) και, κατ’ επέκταση, οι αιτίες που δημιουργούσαν αυτή τη συμπεριφορά, τότε οι τεχνικές δεν είχαν μακροχρόνιο αποτέλεσμα.

Τα τελευταία χρόνια ήρθε να μας ρίξει λίγο φως σε αυτές τις άγνωστες πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς η Νευροεπιστήμη. Μάθαμε, λοιπόν, ότι οι σκέψεις προκαλούν συναισθήματα. Και αυτά τα συναισθήματα προκαλούν ορμονικές εκκρίσεις, οι οποίες με τη σειρά τους οδηγούν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και σωματικές αισθήσεις. 

Για παράδειγμα, ο απαξιωτικός εσωτερικός διάλογος που κάνουμε με τον εαυτό μας όταν γίνεται μια υποτροπή στο πρόγραμμα της διατροφής που ακολουθούμε, προκαλεί μια σειρά από χημικές διεργασίες. Μια σκέψη/ μονόλογος του τύπου «Άλλη μια φορά που δεν κατάφερες να συγκρατηθείς στα γλυκά, είσαι εντελώς άχρηστη, άδικα χάνεις το χρόνο σου, δεν πρόκειται να τα καταφέρεις», δημιουργεί ένα συναίσθημα μη αποδοχής της συμπεριφοράς και καθολική απόρριψη του εαυτού. Και αυτό πονάει. Δεν μιλάω μεταφορικά. Κυριολεκτικά πονάει. Οι νευροεπιστήμονες υποστηρίζουν ότι η απόρριψη δεν πονάει απλά, σαν να λέμε «ράγισε η καρδιά μου». Πονάει κυριολεκτικά, σαν να σπάμε το πόδι μας. Αυτού του τύπου η απόρριψη, είτε από τον εαυτό μας, είτε από το περιβάλλον (κοινωνικός αποκλεισμός) ενεργοποιεί το ίδιο νευρολογικό κύκλωμα, όπως ο φυσικός πόνος.

Για ακόμα περισσότερη ενίσχυση, έρχεται η Θετική Ψυχολογία και οι υποστηρικτές της (Martin Seligman, Barbara Fredrickson κα) να μας μιλήσουν για τη δύναμη των θετικών συναισθημάτων και πώς αλλάζουν τη χημεία του εγκεφάλου. Για να γίνω ακόμα πιο συγκεκριμένη, η ευγνωμοσύνη, που είναι από τα πιο καλά μελετημένα συναισθήματα, προάγει την απελευθέρωση του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη, πράγμα που σημαίνει ότι επηρεάζει τον εγκέφαλό μας σε βιολογικό επίπεδο. Το ίδιο πράγμα που κάνουν και τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά, δηλαδή. 

Επιπλέον, ακόμα και η προσπάθεια να σκεφτούμε για τι είμαστε ευγνώμονες μας κάνει να επικεντρωνόμαστε στις θετικές πλευρές της ζωής μας και με αυτό τον τρόπο ενεργοποιείται η απελευθέρωση της σεροτονίνης. Α, ναι, το ίδιο πράγμα κάνει και το Prozac.

Όμως, το να σκεφτόμαστε μόνο τη θετική πλευρά των πραγμάτων δεν είναι αρκετό- χρειάζονται και τα αρνητικά συναισθήματα. Και μάλιστα, θα πρέπει να τα λέμε και με το όνομά τους. Η Θετική Ψυχολογία είναι σαφής: όταν αναγνωρίζουμε συνειδητά το αρνητικό συναίσθημα που βιώνουμε, τότε μειώνουμε τον αντίκτυπο που έχει στη χημεία του εγκεφάλου και τις μετέπειτα επιπτώσεις του. Ακόμα καλύτερα, οι νευροεπιστήμονες υποστηρίζουν ένθερμα ότι προκειμένου να μειώσει κάποιος την διέγερση του αρνητικού συναισθήματος, χρειάζεται απλά να χρησιμοποιήσει μερικές λέξεις για να περιγράψει το συναίσθημα και, ιδανικά, να χρησιμοποιήσει Συμβολική Γλώσσα, που σημαίνει να χρησιμοποιήσει έμμεσες μεταφορές, μετρήσεις και απλοποιήσεις της εμπειρίας του (το έχω ξαναπεί ότι ο ΝευροΓλωσσικός Προγραμματισμός λειτουργεί ΤΕΛΕΙΑ με τα επαγγέλματα υγείας, ειδικά στον τομέα της Ευεξίας). 

Έχουμε μιλήσει στο παρελθόν για το Θυμό και πώς μετατρέπεται σε κινητήριος δύναμη.

Και πώς θα μπορούσαμε να μιλάμε για σύνδεση μυαλού και σώματος, «νους υγιής εν σώματι υγιεί», αν δεν μιλούσαμε για κιναισθησία. Να εξηγήσω αμέσως τι εννοώ: σωματική επαφή. Ένας από τους πρωταρχικούς τρόπους να απελευθερωθεί ωκυτοκίνη, μια ορμόνη που παράγεται στον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης, στη βάση του εγκεφάλου. Με πιο απλά λόγια: ΑΓΚΑΛΙΕΣ. Όχι αυτές τις τυπικές, με γρήγορο χτύπημα στην πλάτη. Τις μεγάλες, που διαρκούν πάνω από 12 δευτερόλεπτα.  Μέχρι να νιώθεις ότι χαλαρώνουν οι μύες της πλάτης και του αυχένα και βυθίζεσαι στην αγκαλιά του άλλου, αφήνεσαι… Πόσες φορές έχεις νιώσει να αφήνεσαι;

Μην ανησυχείς αν δεν έχεις κάποιον να αγκαλιάσεις, μπορείς να κάνεις ένα μασάζ. Το μασάζ προάγει την παραγωγή σεροτονίνης κατά 30%, μειώνει τις ορμόνες του στρες (κορτιζόλη) και αυξάνει τα επίπεδα ντοπαμίνης. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι μειώνει τον πόνο, λόγω της δράσης της ωκυτοκίνης που ενεργοποιεί τις ενδορφίνες που δρουν ως αναλγητικά του πόνου. Επιπλέον, βελτιώνει τον ύπνο και μειώνει την κούραση.

Και, τέλος, να πάρεις αυτή την απόφαση να κάνεις την αλλαγή. Το έχουμε ξαναπεί, η απόφαση από τη δράση απέχουν τουλάχιστον δυο επίπεδα, όμως η απόφαση από μόνη της για δράση, μειώνει το άγχος και την ανησυχία. Η τέχνη της λήψης αποφάσεων είναι περίπλοκη και περιλαμβάνει τη δημιουργία πρόθεσης και τη θέσπιση στόχων- διαδικασίες που περνούν από το ίδιο νευρικό κύκλωμα και εμπλέκουν με θετικό τρόπο τον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου. Όταν παίρνουμε αποφάσεις αλλάζει η αντίληψη για τον κόσμο. Σκεφτείτε όλες τις στιγμές που πήρατε την απόφαση να αλλάξετε συνήθειες ή να επισκεφθείτε έναν ειδικό επιστήμονα για να σας βοηθήσει. Θυμηθείτε πόσο κινητοποιημένοι νιώθατε ότι θα τα καταφέρετε, ακόμα κι αν δεν τα είχατε καταφέρει στο παρελθόν. Οι νευροεπιστήμονες σας επιβεβαιώνουν, υποστηρίζοντας ότι όταν παίρνουμε μια απόφαση, ο εγκέφαλός μας πιστεύει ότι έχουμε τον έλεγχο, πράγμα που μειώνει το άγχος και αυξάνει την ευχαρίστηση. Η συνειδητή επιλογή οδηγεί σε αλλαγές στο κύκλωμα της προσήλωσης και πώς νιώθουμε για τη δράση που είναι να γίνει, που με τη σειρά της ενεργοποιεί την ντοπαμινική δράση της ανταμοιβής. Επομένως, όταν παίρνουμε μια απόφαση για έναν στόχο και μετά τον πετυχαίνουμε, αυτό μας κάνει να αισθανόμαστε υπέροχα.

Ο ερευνητής νευροεπιστήμονας του UCLA, Alex Korb, συνοψίζει όλα τα παραπάνω λέγοντας ότι

«Όλα είναι διασυνδεδεμένα. Η ευγνωμοσύνη βελτιώνει τον ύπνο. Ο ύπνος μειώνει τον πόνο, είτε είναι φυσικός είτε ψυχολογικός. Ο μειωμένος πόνος βελτιώνει τη διάθεσή μας. Η βελτιωμένη διάθεση μειώνει το άγχος, το οποίο βελτιώνει την προσοχή και τον σχεδιασμό στόχων. Η προσοχή και ο σχεδιασμός στόχων βοηθούν στη λήψη αποφάσεων, που επίσης μειώνει το άγχος και αυξάνει την ικανοποίηση. Η ικανοποίηση μας δίνει ακόμα περισσότερα για να είμαστε ευγνώμονες και, με αυτό τον τρόπο, διατηρείται ενεργή αυτή η λούπα της ανοδικής σπείρας.»